گزارش اختصاصی- مهران حبیبی؛در سال‌های اخیر، شرکت برق منطقه‌ای زنجان با اتخاذ رویکردی نوین در حوزه مدیریت انرژی و توسعه زیرساخت‌های برق، موفق شده است نقش چشمگیری در پایداری و رشد اقتصادی استان ایفا کند. در رأس این تحولات، خانم مهندس سیده پروانه برهانی، به عنوان مدیرعامل این شرکت، قرار دارد؛ مدیری که با رویکردی علمی، دقیق و آینده‌نگرانه توانسته است نه تنها عملکرد فنی شرکت را بهبود دهد، بلکه ارتباط آن با بدنه دولت، صنایع، و مردم را نیز تقویت کند.

در روزهای اخیر، پنل تخصصی «بررسی ناترازی انرژی برق در استان زنجان» با حضور جمعی از اساتید، متخصصان، مسئولان و کارشناسان حوزه انرژی برگزار شد. در این جلسه که به همت سازمان مدیریت و با هدف تحلیل دقیق وضعیت برق استان و یافتن راهکارهای مقابله با بحران برگزار گردید، مهندس سیده پروانه برهانی، مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای زنجان، به ارائه گزارشی جامع و دقیق از وضعیت موجود پرداخت.

اهمیت موضوع و نقش نشست تخصصی

مهندس برهانی با قدردانی از سازمان مدیریت و حضور فعال کارشناسان حوزه انرژی، تاکید کرد : هدف از برگزاری این پنل، روشن کردن ابعاد مختلف بحران ناترازی برق در استان و فراهم آوردن زمینه تعامل و تصمیم‌گیری‌های راهبردی است.

وی گفت:امیدوارم با جمع‌بندی اطلاعات و تحلیل دقیق داده‌ها بتوانیم تصویری واقعی و کامل از وضعیت برق زنجان ارائه کنیم و راهکارهایی عملیاتی و مؤثر برای عبور از بحران پیش رو تدوین کنیم.

افزایش دمای میانگین و تأثیر آن بر مصرف برق

یکی از نکات محوری صحبت‌های مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان، ارتباط مستقیم تغییرات اقلیمی و افزایش دما با رشد مصرف برق بود.

 وی با اشاره به داده‌های هواشناسی، افزود:مقایسه دمای متوسط وزنی در هفته دوم سال ۱۴۰۴ نسبت به سال قبل نشان‌دهنده افزایش ۳.۶۴ درجه‌ای دما است که اثر مستقیم آن افزایش قابل توجه تقاضای برق بویژه در بخش سرمایش است.

به گفته  مهندس برهانی این افزایش دما،، فشار مضاعفی بر شبکه برق وارد می‌کند و در کنار سایر عوامل، تابستان سال آینده را با چالش‌های جدی مواجه خواهد ساخت.

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان در ادامه با ارائه تحلیل روند رشد مصرف برق کشور از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳، گفت:

پیک مصرف در شبکه سراسری کشور به صورت تدریجی افزایش یافته و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در سال ۱۴۰۴، پیک مصرف بین ۸۲ هزار تا ۸۷ هزار مگاوات خواهد بود. این رشد بی‌سابقه، مدیریت شبکه را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند.

وی افزود: اگر تدابیر جدی برای کنترل مصرف و توسعه تولید اتخاذ نشود، خاموشی‌های گسترده در تابستان آینده قابل پیش‌بینی است.

کاهش منابع آبی؛ عامل تشدیدکننده بحران

از دیگر موضوعات مهم مطرح شده، کاهش شدید منابع آب ورودی به نیروگاه‌های برق‌آبی بود.

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان در این زمینه توضیح داد:ورودی آب نیروگاه‌های برق‌آبی کشور از متوسط ۶۹۹ متر مکعب بر ثانیه به ۴۷۰ متر مکعب بر ثانیه رسیده که نشان‌دهنده کاهش ۴۲ درصدی است. این امر منجر به کاهش چشمگیر تولید برق از این منابع پاک و تجدیدپذیر شده است و همچنین، ذخیره مفید نیروگاه‌های برق‌آبی در بازه‌های زمانی مشخص، تا ۴۶ درصد کاهش یافته که تاثیر مستقیم بر تراز تولید و مصرف برق دارد.

تحلیل ناترازی برق؛ شکاف تولید و مصرف

این مسوول در بخش دیگری از سخنان خود،  به ارائه نمودارها و اعداد مربوط به ناترازی برق در هفته‌های مختلف سال پرداخت و  گفت:برای مثال، در هفته نوزدهم سال جاری، میزان ناترازی به ۱۹ گیگاوات ساعت رسید در حالی‌که میزان مصرف به ۸۳ گیگاوات ساعت بالغ می‌شود و این شکاف تولید و مصرف تنها با مدیریت دقیق مصرف و مشارکت صنایع بزرگ قابل کنترل است.

تحلیل عوامل کاهش تولید و افزایش مصرف

مهندس برهانی با اشاره به گزارش‌های شرکت مدیریت شبکه برق ایران اظهار داشت:خروج اضطراری نیروگاه‌ها، کاهش تولید به دلیل گرمای بیش از حد، محدودیت‌های سوخت و محدودیت‌های انتقال از جمله مهم‌ترین عوامل کاهش تولید هستند. در طرف دیگر، رفتار مصرفی مشترکین و دقت پیش‌بینی‌ها، شاخص‌های کلیدی در کنترل تقاضا محسوب می‌شوند.

ماده ۴ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق؛ وظایف صنایع انرژی‌بر

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان درباره ماده ۴ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق توضیح داد: طبق این ماده، صنایع انرژی‌بر باید تا پایان سال ۱۴۰۴، حداقل ۹۰۰۰ مگاوات نیروگاه حرارتی با بازدهی بالای ۵۵ درصد و ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر از منابع داخلی خود احداث کنند. در غیر این‌صورت، در زمان کمبود برق، تأمین برق این صنایع در اولویت طرح‌های مدیریت مصرف قرار نخواهد گرفت.

وی افزود: وزارت نیرو موظف است برق مازاد تولیدشده توسط این نیروگاه‌ها را به شبکه منتقل و امکان فروش آن را فراهم کند و وزارت نفت نیز موظف به تأمین سوخت نیروگاه‌ها شده است.

ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند مدیریت مصرف

مهندس برهانی در بخشی از صحبت‌های خود بر اهمیت استفاده از فناوری‌های هوشمند برای مدیریت مصرف تاکید کرد و گفت:ابزارهایی مانند کنتورهای هوشمند محدودکننده، رله‌های کنترل مصرف در فیدرها و سامانه‌های کنترل‌پذیر، نقش کلیدی در کاهش مصرف برق در ساعات اوج دارند و باید هر چه سریع‌تر در صنایع و شبکه به کار گرفته شوند.

نقش صنایع انرژی‌بر در مدیریت بحران؛ همراهی یا جدایی؟

وی با خطاب به صنایع تاکید کرد:صنایع باید با رعایت سقف مصرف تعیین‌شده توسط وزارت نیرو، از اعمال محدودیت‌های شدیدتر جلوگیری کنند. اجرای فرامین مرکز ملی راهبری شبکه اجباری است و تمامی صنایع و نهادها موظف به تبعیت از آن هستند.

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان سپس به ظرفیت نیروگاه‌های خودتأمین صنایع بزرگ اشاره و افزود:صنایع بزرگی در کشور نظیر فولاد هرمزگان، فولاد خوزستان و چادرملو نیروگاه‌های ۵۰۰ تا ۸۰۰ مگاواتی احداث کرده‌اند که توانسته‌اند بار زیادی از شبکه را کاهش دهند.

وی ادامه داد: متأسفانه برخی صنایع استان زنجان هنوز در این زمینه به پیشرفت قابل توجهی نرسیده‌اند. به عنوان نمونه، شرکت کالسیمین تنها ۵ درصد پیشرفت در احداث نیروگاه ۲۵ مگاواتی داشته است.

وضعیت پست‌های انتقال و فوق توزیع؛ ظرفیت‌ها و بهره‌وری

مهندس برهانی از وضعیت مطلوب ظرفیت نصب شده در حوزه پست‌های انتقال و فوق توزیع خبر داد و گفت:ظرفیت منصوبه در این بخش به ۲۳۳۲ مگاولت‌آمپر رسیده و ضریب استفاده آن نیز بالا است، که نشان‌دهنده عملکرد مناسب در این حوزه است.

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان با یادآوری خاموشی ناگهانی اردیبهشت ماه در شهر زنجان که ناشی از خارج شدن پست توکلی بود، هشدار داد:اگر صنایع و مشترکین همکاری نکنند، احتمال خاموشی‌های گسترده وجود دارد. این خاموشی‌ها بر اساس عملکرد خودکار رله‌های فرکانسی اتفاق می‌افتند.

وی سپس با ارائه آمار و پیش‌بینی، وضعیت آینده برق استان را این‌گونه شرح داد:ظرفیت نصب شده نیروگاهی استان حدود ۱۰۹۰ مگاوات است، در حالی که مصرف در سال ۱۴۰۳ بیش از ۱۱۶۰ مگاوات پیش‌بینی می‌شود. 

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان هشدار داد:در صورت جزیره‌ای در نظر گرفتن استان، کمبود ۱۶۰ مگاواتی در سال ۱۴۰۳، ۲۹۰ مگاواتی در سال ۱۴۰۸ و ۵۹۰ مگاواتی در سال ۱۴۱۳ رخ خواهد داد که اگر فکری به حال آن نشود، تابستان‌های آینده بسیار سخت خواهند بود.

 راهکارها و چشم‌انداز آینده:

مهندس برهانی به راهکارهای پیشنهادی پرداخت و گفت:احداث نیروگاه‌های خورشیدی، نیروگاه‌های بخار و بهره‌گیری از سایت‌های آماده نیروگاه‌های زنجان یک و چهار باید در اولویت قرار گیرد. همچنین، توسعه سامانه‌های هوشمند مدیریت مصرف و تعامل نزدیک بین وزارت نیرو، وزارت صمت و صنایع ضروری است.

برآیند

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان، در پایان نشست تخصصی با تأکید بر شدت و پیچیدگی بحران ناترازی برق در استان و کشور، تصریح کرد:بحران ناترازی برق یک زنگ خطر جدی برای تابستان ۱۴۰۴ و سال‌های آتی است که اگر به‌موقع و به‌صورت جامع به آن نپردازیم، می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر زندگی مردم، فعالیت صنایع و رشد اقتصادی استان داشته باشد.

وی افزود: کاهش منابع آبی، افزایش دمای هوا، رشد سریع و بی‌رویه مصرف برق در صنایع انرژی‌بر و ضعف در توسعه ظرفیت‌های تولیدی، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این چالش بزرگ شکل بگیرد. اگرچه برخی اقدامات در حوزه توسعه نیروگاه‌ها و بهینه‌سازی مصرف انجام شده، اما این کافی نیست.

برهانی با اشاره به قانون اصلاح الگوی مصرف و ماده ۲۶ آن تصریح کرد: تکالیف قانونی برای صنایع انرژی‌بر تعیین شده که باید خود را موظف به احداث نیروگاه‌های اختصاصی و رعایت استانداردهای مصرف انرژی کنند. عدم رعایت این موارد نه‌تنها به تشدید بحران کمک می‌کند، بلکه با جریمه‌ها و محدودیت‌های قانونی نیز همراه خواهد بود.

او تاکید کرد: تعامل موثر و هم‌افزایی سه‌جانبه وزارت نیرو، وزارت صمت و صنایع، همراه با استفاده از فناوری‌های نوین مدیریت مصرف و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، کلید عبور از این بحران است. ما نیازمند فرهنگ‌سازی، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بی‌وقفه همه ذی‌نفعان هستیم.

مدیرعامل برق منطقه‌ای زنجان در خاتمه گفت: امیدواریم با افزایش آگاهی، همکاری صنایع و اقدامات اجرایی مؤثر، بتوانیم تابستان پیش رو را بدون خاموشی‌های گسترده پشت سر بگذاریم و مسیر توسعه پایدار انرژی استان را تضمین کنیم.

معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان:

انرژی در کنار نیروی کار و سرمایه در فرآیند تولید نقشی حیاتی دارد

معاون هماهنگی برنامه و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان نیز در ادامه با بیان اینکه  انرژی در کنار نیروی کار و سرمایه در فرآیند تولید نقشی حیاتی دارد، تشریح کرد: چالش‌های عمده‌ای در حوزه انرژی برق استان وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل قیمت‌گذاری نامناسب برق و مصرف بالای صنایع انرژی‌بر است.

دکتر خلیل قاسملو ادامه داد: با وجود اینکه تولید برق هزینه‌بر است، اما با قیمت‌ بسیار ناچیزتری عرضه می‌شود. این اختلاف فاحش میان هزینه تولید و قیمت عرضه، یکی از دلایل اصلی تشدید ناترازی میان عرضه و تقاضای برق است.

وی با بیان اینکه اگر در قیمت‌ها تجدید نظر کنیم، تا حد قابل توجهی فاصله میان عرضه و تقاضا کاهش پیدا می‌کند، تصریح کرد: اصلاح ساختار قیمت‌گذاری انرژی به عنوان یک اهرم کنترلی برای مدیریت مصرف و تشویق به بهره‌وری بسیار حائز اهمیت است.

معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان به موضوع لزوم عدم استقرار صنایع آب‌بر و مدیریت مصرف انرژی برق در استان زنجان نیز اشاره کرد و گفت: با استناد به آمارهای موجود، در زنجان صنایع بخش قابل توجهی از مصرف برق بی‌رویه را به خود اختصاص داده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده تمرکز بالای صنایع انرژی‌بر در استان است که فشار زیادی بر منابع انرژی از جمله برق وارد می‌کند.

قاسملو ادامه داد: در بخش صنعت، سهم مصرف ما در استان ۶۴ تا ۶۸ درصد از کل مصرف استان است،  درحالی‌که این رقم در سطح کشور حدود ۳۷ درصد است. صنایع ما به شدت انرژی‌بر هستند و علاوه بر انرژی برق، در منابع آب و خاک نیز مصرف بالایی دارند و به این منابع نیز فشار وارد می‌کنند. این وضعیت، علاوه بر چالش‌های ناترازی برق، نگرانی‌هایی را درباره پایداری منابع طبیعی استان نیز ایجاد می‌کند.

این مسئول با تاکید بر لزوم بازنگری در سیاست‌های استقرار صنایع و هدایت آن‌ها به سمت فناوری‌های کم‌مصرف‌تر و سازگار با محیط زیست، خاطرنشان کرد: مدیریت مصرف انرژی در بخش صنعت، نه تنها به کاهش ناترازی کمک می‌کند، بلکه به حفظ منابع ارزشمند آب و خاک استان نیز منجر خواهد شد.

وی تصریح کرد: اصلاح قیمت‌گذاری، ترویج بهره‌وری انرژی، و هدایت صنایع به سمت الگوهای مصرف پایدارتر و استفاده از انرژی خورشیدی می‌تواند یک رویکرد جامع برای مدیریت انرژی در استان زنجان باشد.

معاون امور اقتصادی استاندار زنجان:

ناترازی انرژی با مشارکت مردم و صنعت قابل حل است

معاون امور اقتصادی استاندار زنجان، نیز در در پنل تخصصی “ناترازی انرژی برق در استان زنجان” با اشاره به چالش‌های موجود در بخش عرضه و تقاضای انرژی، از برنامه‌ریزی استان برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خبر داد و تأکید کرد: بهره‌وری انرژی، نیازمند اصلاح ساختارها و مشارکت بخش خصوصی است.

دکترنرگس مرادخانی، معاون امور اقتصادی استاندار زنجان، به ضرورت اصلاح الگوی مصرف و ارتقای بهره‌وری انرژی تأکید کرد وافزود: در بحث مدیریت انرژی، باید دو بعد عرضه و تقاضا را همزمان مدنظر قرار دهیم. در حوزه عرضه، متأسفانه کاهش منابع آبی، فرسودگی نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و محدودیت سوخت باعث کاهش تولید برق شده است.

وی با اشاره به تعریف ساده اما کاربردی انرژی گفت: در دوران تحصیل، انرژی را توانایی انجام کار معرفی می‌کردند، اما امروز انرژی، توانایی توسعه اقتصادی و حفظ تعادل زیست‌محیطی کشورهاست.

این مسوول با اشاره به اقدامات استان زنجان در راستای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: ما توانسته‌ایم بیش از ۱۸۰۰ هکتار از اراضی منابع طبیعی را برای ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی شناسایی کنیم که تاکنون هزار هکتار آن تصویب شده و در قالب پروژه‌های بی‌نام به سرمایه‌گذاران ارائه گردیده است.

وی تأکید کرد: تا پایان امسال حدود ۶۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر به شبکه سراسری برق استان متصل خواهد شد و در بلندمدت نیز ۵۰۰ مگاوات دیگر از طریق نیروگاه‌هایی در  خدابنده به بهره‌برداری خواهد رسید.

مرادخانی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع بهره‌وری انرژی پرداخت و افزود: قیمت‌گذاری غیرواقعی انرژی، موجب کاهش شدید بهره‌وری در کشور شده است. شاخص شدت انرژی، به‌ویژه در صنایع فلزی استان، نشان‌دهنده مصرف بالا و تولید پایین در مقایسه با مصرف انرژی است.

وی خاطرنشان کرد: ما از وزارت نیرو درخواست کردیم زمان‌بندی خاموشی‌ها به صورت دقیق اعلام شود تا تولیدکنندگان تکلیف خود را بدانند. این بی‌برنامگی‌ها، آسیب جدی به بخش صنعت وارد می‌کند.

معاون امور اقتصادی استاندار زنجان همچنین تصریح کرد: مصرف انرژی در دنیا در حال افزایش است و اقلیم نیز در حال تغییر است. در چنین شرایطی، باید با نگاه علمی و مشارکتی، به‌ویژه با حضور فعال صنعتگران، سازوکارهای جدید بهره‌وری را تعریف و پیاده‌سازی کنیم.

وی از مدیران حاضر خواست خروجی مشخصی از این همایش ارائه دهند و افزود: تهران هنوز واقعیت‌های استان‌ها را به‌خوبی نمی‌بیند یا نمی‌خواهد ببیند. ما باید با ارائه گزارش مستند و تخصصی، صدای خود را به مرکز برسانیم.